Kijów na weekend – przewodnik po najważniejszych atrakcjach stolicy Ukrainy

Kijów, stolica Ukrainy, książęca metropolia piętrząca się po obu brzegach szerokiego Dniepru. Miasto z niezwykłą i przebogatą historią, która ciągle żyje i dynamicznie się kształtuje. Dla jednych jest to ciężki betonowy urbanozaur, mieniący się odcieniami szarości, zieleni i złota, zaś dla innych fascynujący labirynt zabytków i wieżowców, przesączony folklorem i kolorami od najwyższych czubków budynków po najgłębsze warstwy gleby. Miasto to zostało założone w V wieku naszej ery i dziś szczyci się historią, a także tradycjami. Na przestrzeni wieków doświadczyło zarówno wzlotów, jak i upadków. Kijów to baśniowy świat ze wspaniałym klimatem, którego z pewnością powinien skosztować każdy. Co warto zobaczyć w Kijowie, aby zachwycić się jego pięknem? Gdzie najlepiej zjeść, jakie są największe atrakcje Kijowa i czy w jest tam drogo? Weekend w Kijowie to zdecydowanie dobry i niedrogi pomysł na świetną przygodę.

Zdjęcia prezentują Kijów sprzed bombardowań i ostrzałów prowadzonych przez barbarzyńskie wojsko rosyjskie, które zaatakowało niepodległą Ukrainę w środku nocy 24 lutego 2022 roku.

Jak dostać się do Kijowa?

Pomimo, iż geograficznie dzieli nas od Kijowa spora odległość to nie jest ona trudna do pokonania. Łatwo dojechać do Kijowa zarówno pociągiem, jak i dolecieć samolotem. Oprócz tego, do stolicy Ukrainy można w komfortowy sposób dotrzeć samochodem. Przykładowo z przejścia granicznego w Korczowej (dokąd prowadzi autostrada A4 spod niemieckiej granicy) do Kijowa mamy 610 kilometrów, czyli około 7 godzin jazdy.

Najwygodniej jednak dostać się tam samolotem. Loty do Kijowa odbywają się z większości polskich lotnisk, zaś bilety, także weekendowych, można upolować w niskich cenach. Usługi te świadczy wiele linii lotniczych, także low-budgety, jak WizzAir czy Ryanair, a bilety nie należą do drogich.
Kijów posiada dwa lotniska – Żulany (Жуляни) znajdujący się w granicach miasta, obsługujący sporo połączeń z Polski, a także Boryspol (Бориспіль) oddalony około 30 kilometrów na wschód od centrum miasta. Z Portu Lotniczego Żulany do centrum można dojechać trolejbusami (nr 9, 92N, cena 8 UAH, ok. 1.30 zł), taksówkami, marszrutkami, jak również Uberem czy pieszo (do centrum to około 8 km). W celu łatwiejszego obeznania się w połączeniach i rozkładach warto skorzystać z aplikacji na smartfony – 2GIS, która świetnie działa w miastach Europy wschodniej i Azji. Z lotniska Boryspol najłatwiej dojechać do miasta pociągiem na Dworzec Główny, gdzie znajduje się stacja metra Vokzalna.

Jak poruszać się po Kijowie?

Transport publiczny w Kijowie jest bardzo dobrze rozwinięty. Do wspomnianych autobusów, trolejbusów, a także marszrutek dochodzą tramwaje i co najważniejsze – metro.

Metro w Kijowie posiada 3 linie i jest naprawdę solidnie rozbudowane. Długość sieci wynosi niemal 68 kilometrów, a liczba stacji to 52 i jest to moim zdaniem najwygodniejszy (i najciekawszy!) sposób na przemieszczanie się po mieście, oczywiście jeśli chodzi o transport publiczny. Cena za jednorazowy przejazd metrem wynosi 8 hrywien (ok. 1,30 PLN), natomiast dla wygody i usprawnienia przejazdów, osoby nieposiadające kart miejskich mogą korzystać z płatności zbliżeniowych kartą lub telefonem przy samych bramkach – zasada „przykładam kartę/telefon i otwieram bramkę”.

Będąc w mieście zdecydowanie warto wejść w ten podziemny świat, gdyż stacje kijowskiego metra są piękne i imponujące. To właśnie tutaj znajduje się najgłębiej położona stacja metra na świecie – Arsenalna – jedna z największych atrakcji Kijowa, wybudowana 105 metrów pod powierzchnią ziemi, do której zjazd szybkimi schodami ruchomymi zajmuje aż 5 minut. Stacja Arsenalna jest zdecydowanie tym, co warto zobaczyć w Kijowie.

Czasem wejścia do metra mogą być dość ciężkie do znalezienia, kilka z nich znajduje się na przykład w kamienicach czy centrach handlowych. Pełen rozkład, a także aktualne ceny biletów transportu publicznego w Kijowie można przejrzeć na stronie internetowej Kijowa KyivCity.gov.ua.

Co warto zobaczyć w Kijowie?

Kijów to świetna propozycja na weekendowy wyjazd. Ja miasto to odwiedziłem kilkukrotnie, zaś ostatnio w okresie noworoczno-świątecznym. Przez trzy, czyli równowartość weekendu, mogłem rozkoszować się największymi atrakcjami Kijowa i odwiedzić jedynie część miejsc, które warto zobaczyć w Kijowie. Spacerowałem miastem wypełnionym jarmarkami, świątecznymi dekoracjami, a także wspaniałą atmosferą centrum, przysypanym śniegiem, muśniętym mrozem i ogarniętym szybko zapadającym zmrokiem. Poprzednim razem eksplorowałem Kijów przez 8 dni i to także nie starczyło mi na zobaczenie wszystkich atrakcji, które sobie zaplanowałem.

Poniżej prezentuję największe atrakcje Kijowa, które warto zobaczyć w weekend, aby zachwycić się tym miastem.

Złota Brama (Золоті ворота)

Złote Wrota zbudowano w 1017 roku i od czasów średniowiecznych stanowiły bramę wjazdową do starego grodu. W nią, według podań, w 1018 roku podczas wyprawy kijowskiej, Bolesław Chrobry miał uderzyć mieczem, wyszczerbiając go. Przez kolejne wieki oręż ten stanowił miecz koronacyjny królów polskich – Szczerbiec, bo o nim mowa, można dziś obejrzeć w Skarbcu Koronnym na Zamku Wawelskim w Krakowie.

Obok Złotych Wrót – jednej z największych atrakcji Kijowa, znajduje się stacja metra i to na niej warto wysiąść rozpoczynając zwiedzanie miasta. Tym szczególniej, iż wokół znajduje się przepiękna architektura warta podziwu.

Plac Sofijski (Софійська площа)

Plac Sofijski zaliczany jest do najstarszych części miasta, a także miejsc, które warto zobaczyć w Kijowie. Znajdują się na nim także dwa ważne obiekty – Sobór Sofijski (Sobór Mądrości Bożej) oraz Monaster Świętego Michała Archanioła o Złotych Kopułach.

Oba kompleksy świątynne wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Sobór Sofijski (Софійський Собор)

Odwiedziny Soboru Sofjskiego to najlepszy sposób na przywitanie stolicy z góry, gdyż wieża przy soborze to jeden z najlepszych punktów widokowych w Kijowie. Główną bramę stanowi bowiem dzwonnica, z której rozpościerają się niezwykłe panoramy na całe miasto. Koszt wejścia na nią to około 10 złotych. Nie polecam jednak odwiedzin osobom cierpiącym na lęk wysokości, ponieważ wejście jest dość wąskie i zawieszone wysoko nad ziemią.

Warto jednak pokonać lęk i wspiąć się na dzwonnicę, rozpościerające się stąd widoki to zdecydowanie to, co warto zobaczyć w Kijowie.

Sobór Mądrości Bożej (Sobór Sofijski) zbudowano w XI wieku. Przez stulecia była to najważniejsza świątynia miasta, zaś już od X wieku mieściły się tutaj inne zabudowania sakralne. Zniszczona przez najazdy Tatarów w XII wieku, a następnie została odbudowana w XVII. W 1941 roku sobór miał zostać wysadzony przez wojska radzieckie, które jednak nie zdążyły zniszczyć kompleksu przed nadejściem wojsk niemieckich. Te natomiast zgrabiły wnętrze i wywiozły na terytorium Rzeszy. W grudniu 2018 roku gościł tam sobór zjednoczeniowy, na którym powołano Ukraiński Kościół Prawosławny. Burzliwą przeszłość przetrwały na szczęście ruskie, a także bizantyjskie polichromie i mozaiki, które są jednymi z największych atrakcji, które warto zobaczyć w Kijowie.

Na terenie kompleksu można zobaczyć także rezydencję metropolity kijowskiego, refektarz oraz bursę i zwiedzić znajdujące się w nich muzea. Cena biletu wstępu różni się natomiast w zależności od obiektów, które chce się zwiedzić. Cennik dostępny jest po kliknięciu tutaj, natomiast wejście na teren soboru to koszt 8 hrywien.

Monaster Świętego Michała Archanioła o Złotych Kopułach

Po drugiej stronie placu w promieniach słońca błyszczy Monastyr św. Michała Archanioła o Złotych Kopułach (Михайлівський золотоверхий монастир). Wysadzony w powietrze w latach 30. XX wieku na rozkaz bolszewików, został odbudowany w 1998 roku. Pierwotny kompleks wybudowano w XII wieku na miejscu pogańskiej świątyni i był zarówno pierwszą świątynią na terenie Rusi, której kopuły pokryto złotem.

Podobnie jak większość innych miejskich obiektów został zniszczony przez Mongołów w 1240 roku, a następnie odbudowany. Dziś stanowi jedną z największych atrakcji miasta, a także punktów obowiązkowych, które warto zobaczyć w Kijowie. Wewnątrz znajduje się bryła reprezentująca pierwotną świątynię.

Podczas rewolucji na Majdanie (zima 2013-2014) w kościele tym zorganizowano szpital polowy dla rannych demonstrantów. Kiedy całe miasto zostało zablokowane przez służby miejskie, zamknięto metro, wyłączono ruch samochodowy i zatarasowano drogi dla karetek, mieszkańcy zabarykadowali swoimi samochodami drogi w celu stworzenia „korytarza życia”. W kościele tym natomiast posługiwali lekarze, pielęgniarki oraz wolontariusze, którzy ratowali rannych. Mieszkańcy znosili do kościoła opatrunki i leki, bez których z pewnością nie udałoby się uratować wielu ludzi. W związku z tym cerkiew odznaczono rolą głównej świątyni Kościoła Prawosławnego Ukrainy w grudniu 2018 roku.

Wstęp na teren świątynny jest oczywiście darmowy.

Na placu przed Monastyrem Świętego Michała Archanioła wzniesiono pomnik księżnej Olgi – żyjącej w X wieku władczyni Rusi Kijowskiej. W 957 roku przyjęła chrzest w Konstantynopolu czym zapoczątkowała chrystianizację Rusi.

Miejsce to jest też idealnym punktem, z którego można wyruszyć do dwóch kolejnych największych atrakcji Kijowa – jedną z najpiękniejszych i najstarszych uliczek miasta – Zjazd Świętego Andrzeja (Андріївський узвіз), dalej do starej dzielnicy Padół (Поділ) oraz na Plac Niepodległości (Mайдан Незалежності).

Zjazd Świętego Andrzeja

Około 300 metrów od Monastyru św. Michała Archanioła trafiamy na Zjazd św. Andrzeja (Андріївський узвіз) – zdecydowanie jedno z najbardziej uroczych miejsc, które warto zobaczyć w Kijowie.

Piękne, stare kamienice zbudowane wzdłuż stromej ulicy obsianej kramami, nad którymi dominuje bajeczna bryła kościoła św. Andrzeja, tworzą bajkową atmosferę.

Zbudowana w XVIII wieku cerkiew powstała w szczególnym miejscu. Według miejskiej legendy to właśnie na tym wzgórzu w 40 roku naszej ery, podczas jednej z wypraw, święty Andrzej Apostoł miał przystanąć, zachwycić się widokiem okolicy oraz potęgą Dniepru i wypowiedzieć słowa: „tutaj w przyszłości powstanie piękna świątynia i wspaniałe miasto”. Jak widać – nie mylił się!

Dzielnica Padół

Podążając w dół ulicą Zjazd św. Andrzeja w kierunku Padołu (Поділ) możemy zachwycać się klimatem okolicy, a także pięknymi zabudowaniami.

Po drodze można napotkać kilka interesujących miejsc, między innymi Muzeum Jednej Ulicy – jedyne na świecie muzeum prezentujące historię wyłącznie jednej ulicy – oczywiście Zjazdu św. Andrzeja, ale także Górę Zamkową. Na niej, od XIV do XVII wieku wznosił się średniowieczny zamek wojewodów i kasztelanów kijowskich. Dziś jest parkiem, a także idealnym punktem widokowym i jedną z największych atrakcji, które warto zobaczyć w Kijowie.

Zjazd Świętego Andrzeja prowadzi do zabytkowej dzielnicy Padół. Położona jest ona nad Dnieprem, natomiast w przeszłości była centrum handlu i rzemiosła. Dzielnica ta jako jedyna nie została zniszczona podczas najazdu Tatarów w 1240 roku, przez co stała się późniejszym głównym centrum życia miejskiego, a obecnie stanowi jedną z największych atrakcji Kijowa. Geograficznie, podobnie jak historyczny krakowski Kazimierz, Padół stanowił odrębne miasto otoczone rzeką. W 1811 roku wielki pożar strawił większość zabudowań, zaś późniejsze wojny doprowadziły do kolejnych zniszczeń. Dziś Padół jest bardzo klimatyczną i „swojską” częścią miasta, pełną licznych knajpek, a także kawiarni.

Będąc na Padole warto również zajrzeć nad Dniepr, który swoją szerokością robi wielkie wrażenie! Stąd można też wyruszyć w rejs promem po rzece z portu kijowskiego lub wjechać funikulerem z powrotem pod Monastyr św. Michała Archanioła o Złotych Kopułach, a także metrem ze stacji Posztowa Ploszcza (Поштова площа) udać się na stację Majdan Niezależności (Mайдан Незалежності).

Można oczywiście wybrać widokową drogę pieszą, która prowadzi przez uroczy park na Wzgórzu Włodzimierza (Володимирська Гірка) aż do Łuku Przyjaźni Narodów nieopodal Majdanu.

Docierając do Łuku Przyjaźni Narodów wpół szklanym mostem spacerem z panoramą miasta, można zwiedzić też kilka innych atrakcji Kijowa.

Na drodze do Majdanu Niezależności znajduje się także Muzeum Wody mieszczące się w 140-letniej byłej wieży ciśnień.

Obok muzeum swoją siedzibę ma Kijowski Akademicki Teatr Lalek, natomiast odbywające się tam spektakle zaliczane są podobno do grona.

Majdan Niezależności

Wielki plac w sercu miasta – Majdan Niezależności (Mайдан Незалежності), potężnie przeorany zarówno najstarszą, jak i najnowszą historią Ukrainy. Jest to jedno z najważniejszych miejsc w mieście, które zdecydowanie warto zobaczyć w Kijowie.

Pierwsze wzmianki o Majdanie pochodzą już z XI wieku i dotyczą Bramy Lackiej, która była również bramą wjazdową do średniowiecznego grodu. Jej fundamenty można podziwiać dzisiaj pod zbudowanym w 2001 roku pomnikiem w kształcie wrót, zaś pomnik ten powstał z okazji 1500-lecia powstania Kijowa.

Na placu znajduje się kilka ważnych obiektów. Wśród nich pomnik legendarnych Założycieli Kijowa – Kija, Szczeka, Chorywa i Łabedzi, a także pomnik Kozaka Mamaja. Natomiast na osi centralnej placu znajduje się kolumna z Berehynią – słowiańskim uskrzydlonym bóstwem symbolizującym niepodległość Ukrainy.

Najważniejszym wydarzeniem z jakim plac zmierzył się w ostatnich latach, a może nawet w całej swojej historii, była rewolucja nazwana Euromajdanem. Zimą 2013 i 2014 roku doszło tam do ogromnych antyrządowych, antyrosyjskich i proeuropejskich protestów, które pociągnęły za sobą szereg zdarzeń i zmieniły kierunek nie tylko polityki ukraińskiej, ale także dały Ukraińcom nadzieję na godniejsze życie oraz swobodne kontakty z Europą Zachodnią.

Podczas wydarzeń zginęło 99 osób – na Ukrainie znani są jako Niebiańska Sotnia, zaś ponad 3000 osób zostało rannych. Protesty zapoczątkowane na Majdanie rozlały się na cały kraj, natomiast dziś w Kijowie można zobaczyć liczne pozostałości po rewolucji godności. Na samym placu, a także w jego okolicy spotkać można wiele zdjęć, pomników i tablic.

Powierzchnia Majdanu nie została wymieniona, stąd nadal widać fragmenty barykad, za którymi chowali się protestujący przed kulami berkutu. Nie jest to mankamentem i zaniedbaniem, stanowi jednak żywy pomnik walki o wolność.

Pod placem znajduje się spora galeria handlowa Globus.

Ulica Chreszczatyk

Do Majdanu prowadzi szeroka handlowa ulica Chreszczatyk (Хрещатик). To główna aleja Kijowa, która jest usiana mnóstwem wielkich socrealistycznych kamienic. Jest jedną z największych atrakcji, jak również miejsc, które warto zobaczyć w Kijowie. Powstała już w średniowieczu i do dziś pełni ważną funkcję w krwiobiegu miasta. Na ulicy można znaleźć sporo ciekawych restauracji, a także budek z kawą, która w Kijowie jest wyjątkowa!

Park Maryjski

Podążając pieszo w kierunku południowo-wschodnim ulicą Hruszewskiego można dojść z Majdanu do Parku Maryjskiego (Маріїнський парк).

W parku znajduje się piękny barokowy Pałac Maryjski zbudowany w 1752 roku. Dziś podczas ważnych uroczystości gości on prezydenta, a także delegacje rządowe zagranicznych krajów.

Park oferuje śliczne panoramy Dniepru, jak również lewobrzeżnego Kijowa. Ulica Hruszewskiego w okolicy stacji metra Arsenalna zmienia się w ulicę Ivana Mazepy, gdzie po 500 metrach przechodzi w ulicę Ławrską. Stąd jedynie kawałek dzieli nas od jednego z najważniejszch zabytków, a także największych atrakcji Kijowa – Ławry Peczerskiej.

Muzeum Wielkiego Głodu

Holodomor (Голодомор) był z pewnością jednym z największych ludobójstw XX-wiecznej Europy. To sztucznie wywołana przez władze ZSRR, trójfalowa klęską głodu, w wyniku której życie straciło szacunkowo 10 milionów mieszkańców Ukrainy. Zgodnie z postanowieniami sowietów, gospodarstwa domowe miały oddawać całe swoje zasoby do kołchozów na potrzeby rosyjskich miast. Istniało tzw. „prawo pięciu kłosów” – za zerwanie tej liczby kłosów zboża z pól groziła kara śmierci lub 10 lat w łagrze.

Aby zatuszować zbrodnię, władze zasiedlały opustoszałe wioski i miasta ludnością rosyjską (m.in. stąd tak wysoki jej procent w niektórych regionach). Wizyta w tym muzeum emocjonalnie jest bardzo mocna. Na niewielkiej przestrzeni znajdują się artefakty z ukraińskiej wsi dotkniętej ludobójstwem oraz księgi z nazwiskami ofiar, a także opisy całej sytuacji. Najbardziej zapadły mi w pamięć historie rodzin, które odwoziły swoje dzieci do wielkich miast i posyłały do szkół z internatem, aby uchronić je przed śmiercią z głodu. Pamiętam także znaki w charkowskich parkach pouczające o zakazie grzebania zwłok, których było tak wiele, że cmentarze nie mieściły ciał.

Ławra Peczerska

Ławra Peczerska (ukr. Києво-Печерська лавра) jest kompleksem świątynnym, który początkami sięga 1051 roku, kiedy to do Kijowa przybyli mnisi Antoni i Teodozjusz – założyciele pierwszego monastyru w jaskiniach na malowniczym zboczu Dniepru. Właśnie od tych jaskiń (pieczar) wzięła się nazwa całego kompleksu.

Zasady klasztorne nakazywały mnichom życie w nieustannej modlitwie, a także pracy. Tutaj też powstała pierwsza ruska kronika – „Powieść doroczna”. Od początków pieczary były miejscem pochówków zarówno świętych i duchownych prawosławnych, jak i książąt oraz hetmanów. Z kolejnymi wiekami zaczęła wzrastać liczba świątyń, a także infrastruktury obronnej i okołoklasztornej. Dziś natomiast jest to jedna z największych atrakcji miasta, które warto zobaczyć w Kijowie.

Ławra dzieli się na dwie części:

1. Ławrę Dolną – będącą pod zarządem Ukraińskiej Cerkwi Prawosławnej Patriarchatu Moskiewskiego (wstęp darmowy).
2. Ławrę Górną – będącą pod zarządem państwa (wstęp płatny, cennik znajdziecie klikając tutaj).

Wspomniane pieczary mieszczą się na terenie Ławry Dolnej, zaś z racji sakralnej funkcji nie są biletowane. W związku z ciemnościami panującymi wewnątrz warto zakupić świecę przy wejściu (koszt 10 hrywien ~ 1,67 zł).

Większość obiektów Ławry Górnej stanowią obecnie muzea. W kasie kupicie również bilet wstępu na wieżę Wielkiej Ławrskiej Dzwonnicy, skąd można podziwiać kompleks Ławry i cały Kijów.

Głównym obiektem na obszarze Ławry Górnej jest Sobór Uspieński (Zaśnięcia Matki Bożej).

Z wieży dostrzec można także ostatni zabytek, któremu poświęcony jest wpis – górujący nad miastem posąg Matki Ojczyzny.

Poza wspomnianymi obiektami warta uwagi jest również Nadbramna cerkiew Świętej Trójcy zbudowana na początku XII wieku w stylu staroruskim. Jednak niestety podczas mojej ostatniej wizyty była ona w trakcie konserwacji zabytkowych fresków.

Muzeum Historii Ukrainy w II Wojnie Światowej

Kompleks muzealny (ukr. Національний музей історії України у Другій світовій війні) powstał w 1981 roku w celu upamiętnienia udziału Ukrainy w II wojnie światowej. Na obszarze około 10 hektarów znajduje się ponad 300 tysięcy obiektów wojskowych, a także pomników.

Monumentalne figury zbudowane w socjalistycznym stylu są momentami przytłaczające i przerażające, ale mimo wszystko robią wielkie wrażenie.

Na końcu drogi przez muzeum znajduje się jeden z symboli miasta – wznoszący się na wysokość 102 metrów, gigantyczny pomnik Matki Ojczyzny.

Wysokość samej statuy wynosi 64 metry, zaś pozostałe 38 metrów to podstawa figury. Pomnik waży 560 ton, natomiast sam 16-metrowy aż miecz 9 ton.

Muzeum zbudowano w formie parku, zaś wstęp na obszar nie jest biletowany.

Płatne jest wejście do niektórych obiektów, w tym do muzeum pod pomnikiem Matki Ojczyzny, a także na taras widokowy znajdujący się na jej tarczy.

Kończąc zwiedzanie miasta w tym miejscu warto wrócić dłuższym spacerem do stacji metra Arsenalna, aby odwiedzić tę najgłębiej położoną stację na świecie.

Kuchnia

Kijów to nie tylko wyprawa przez historię, ale także kulturę, której nieodzownym elementem jest kuchnia. Kuchnia ukraińska jest oczywiście niezwykle bogata i smaczna. Z każdym moim wyjazdem na Ukrainę podążam „kulinarnymi szlakami”, zaś jedną z knajp, które mogę polecić z ręką na sercu jest Puzata Chata (Пузата хата). To sieciówka, która serwuje w formie samoobsługowego baru przepyszne dania kuchni narodowej.

Podsumowanie

Stolica Ukrainy to miasto doprawdy niezwykłe. Weekend w Kijowie z pewnością nie pozwoli na odwiedzenie wszystkich tutejszych największych atrakcji. Spędzając dłuższy czas warto uzupełnić powyższą listę m.in. o Hydropark – wyspę na Dnieprze oferującą piękne panoramy prawego brzegu miasta, Cmentarz Bajkowy, Twierdzę Kijów, monumentalne osiedla dzielnicy Obolon, czy liczne muzea, takie jak Skansen Narodowego Muzeum Architektury Ludowej i Życia Wiejskiego na Ukrainie.

Kijów posiada w szczególności niepowtarzalną atmosferę, którą tworzą ludzie i miejsca. Poczucie swojskości i bezpieczeństwa, a także otwartość mieszkańców, uprzejmość i talent, którym dzielą się w formie sztuk ulicznych nie pozostawiają tego miasta obojętnym w oczach, uszach i sercach odwiedzających.

Mając tak blisko tak wspaniałe miasto zdecydowanie warto poświęcić kilka dni i zaskoczyć się jego magią!