Co warto zobaczyć w Ticino: górskie wędrówki we włoskojęzycznej części Szwajcarii

Kanton Ticino (Tessin) to jedyny w pełni włoskojęzyczny kanton Szwajcarii. Ticinesi, czyli mieszkańcy Ticino, posługują się na co dzień dialektem języka włoskiego – lombardzkim, wywodzącym się z Lombardii, z którą szwajcarski kanton dzieli granicę. Stolicą regionu jest Bellinzona i to właśnie w niej można zwiedzić zespół trzech średniowiecznych zamków oraz murów wpisanych w 2000 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Największym zaś miastem regionu jest Lugano, rozciągające się malowniczo nad jeziorem Lugano. To miasto kultowe, posiadające niezwykle filmowy vibe, czarujące zarówno włoską architekturą, jak i górskimi panoramami rozpościerającymi się dookoła. Niepowtarzalny w skali kraju klimat – ten kulturowy, a także krajobrazowy oraz atmosferyczny, sprawiają, że Ticino to jeden z ulubionych wakacyjnych kierunków w Szwajcarii. Z pewnością wspaniale jest zrelaksować się na jednej z plaż nad krystalicznie czystymi alpejskimi jeziorami, czy rozkoszować się deserami w butikowych kawiarniach w otoczeniu palm. Jednak co warto zobaczyć w Ticino chcąc spędzić aktywne wakacje w tym kantonie?

Kanton Ticino to także raj dla miłośników gór, choć tutejsze Alpy odbiegają nieco od pozostałych części łańcucha. Panujący tu klimat jest nieco łagodniejszy, dlatego też samo Ticino to najcieplejsza i najbardziej słoneczna część Szwajcarii. Góry i stoki są tu bardziej zielone, znacznie łagodniejsze, ale niemniej fascynujące. Zdecydowanie każdy miłośnik alpejskich trekkingów, jak i fotograf krajobrazu zna niezwykle uroczą Valle Verzasca – dolinę, którą płynie turkusowo-malachitowa rzeka. Znajdujące się tutaj wioski z tradycyjną kamienną zabudową – szczególnie cudowne Lavertezzo, to jedne z najpopularniejszych szwajcarskich fotospotów i wizytówek całego kraju.

Odwiedzających przyciąga do Ticino również śródziemnomorskie Locarno położone nad Lago Maggiore, a także jeden z najdłuższych mostów wiszących w Szwajcarii – Ponte Tibetano „Carasc”. Odpoczynku po górskich szlakach w Ticino można zaczerpnąć w legendarnej Asconie lub Gandrii. Z Ascony łatwo dostaniecie się na naprawdę urocze „pływające ogrody” na wyspach Brissago i zwiedzicie Morcote – najpiękniejszą szwajcarską wioskę. Wymienione miejsca to wręcz obowiązkowe propozycje z listy „co warto zobaczyć w Ticino”, ale region ten posiada znacznie więcej perełek.

Dojazd i podróżowanie po Ticino

Samochód

Kanton Ticino to najdalej na południe wysunięta część Szwajcarii. Dostać można się tutaj w wieloraki sposób, zarówno własnym samochodem, jak i komunikacją zbiorową. Przykładowa odległość z Wrocławia do Lugano to dystans około 1100 km, z Warszawy 1460 km, natomiast z Krakowa 1363 km, a z Gdańska 1510 km. Trasa samochodowa jest dość długa, i zajmuje całkiem sporo czasu, dlatego myśląc o podróży do Szwajcarii warto rozważyć lot.

Samolot

Obecnie do głównego lotniska w kraju znajdującego się w Zurychu można dolecieć między innymi linią Swiss, która w siatce lotów oferuje połączenia z Warszawy oraz Krakowa. Szczegóły dostępne są na stronie internetowej linii lotniczych Swiss.

Trasy te gwarantują zapierające dech w piersiach panoramy na wysokie Alpy, także podczas porannego lotu o wschodzie słońca!

Drugą opcją dolotu do Ticino jest wybór lotniska Malpensa w Mediolanie lub lotniska Orio al Serio w Bergamo. Lugano od lotniska Malpensa dzieli jedynie około 80 km, zaś dojazd komunikacją zbiorową zajmuje około 2 godziny. Oczywiście w obu przypadkach komunikacja zbiorowa działa naprawdę dobrze.

Podróżowanie po Szwajcarii – Swiss Travel System

Podróżując po Szwajcarii zawsze wybieram komunikację będącą częścią Swiss Travel System. Warto wspomnieć, iż odwiedzający Szwajcarię mają możliwość wykupienia Swiss Travel Pass. Swiss Travel Pass to kilkudniowy bilet na komunikację publiczną umożliwiający nie tylko podróżowanie pociągami, ale także statkami i autobusami. Co więcej, Swiss Travel Pass obejmuje niektóre kolejki górskie (często zniżki na pozostałe), komunikację miejską w szwajcarskich ośrodkach oraz wstęp do ponad 500 muzeów. W zależności od liczby dni oraz klasy (I lub II) ceny Swiss Travel Pass zaczynają się od 232 CHF, zaś kończą na 810 CHF. Szczegóły dostępne są na polskiej stronie Switzerland Tourism, a także Swiss Travel System.

Często zakup Swiss Travel Pass wychodzi znacznie korzystniej niż podróżowanie po kraju własnym, bądź wypożyczonym samochodem. Do indywidualnego podróżowania, prócz opłat paliwowych należy doliczyć również między innymi koszty parkingów. Należy mieć na uwadze, że niektóre z najpopularniejszych celów podróżniczych, jak np. Bettmeralp z lodowcem Aletschgletscher, Wengen z panoramą Lauterbrunnen czy też Zermatt z legendarnym Matterhornem są strefami wyłączonymi z ruchu samochodowego. Łącznie miejscowości z zakazem poruszania się samochodem jest w kraju 11.

Szwajcarska komunikacja zbiorowa działa oczywiście bez zarzutu i pozwala dotrzeć bez problemu w najdalsze zakątki kraju. Również przesiadki nie są tu uciążliwe, a transport publiczny umożliwi odwiedzenie wszystkiego, co warto zobaczyć w Ticino oraz całej Szwajcarii.

Górskie wędrówki w kantonie Ticino

Kanton Ticino to raj dla miłośników górskich wędrówek. W regionie poprowadzono około 4000 kilometrów pieszych szlaków o dużym stopniu zróżnicowania. Już podczas wizyty w największym ośrodku regionu – Lugano, można podziwiać imponujące panoramy. Podczas mojej czerwcowej podróży po Szwajcarii mogłem zachwycać się tutejszymi krajobrazami zarówno z poziomu jezior, jak i górskich szczytów. Warto wspomnieć, iż krajobrazy regionu charakteryzują się przede wszystkim unikatowymi rzekami i wodospadami. Wszystkie cuda natury, architektury oraz kultury Ticino możecie poznać na stronie Ticino Turismo, a wędrówki po kantonie zdecydowanie ułatwi seria aplikacji mobilnych, takich jak HikeTicino.

Poniżej przedstawiam trzy propozycje miejsc, które gwarantują zachwyt, zaś ich charakter będzie świetną okazją to poznania zróżnicowanego krajobrazowego kantonu Ticino.

Monte San Salvatore

Przeglądając Internet w celu poszukiwań tego, co warto zobaczyć w Ticino z pewnością jedną z pierwszych propozycji w wyszukiwarce będzie Lugano. Oglądając zdjęcie panoramy miasta miłośnik gór oczywiście zwróci wzrok ku dominującej w krajobrazie górze. Górze, przez którą Lugano bywa czasem nazywane „europejskim Rio de Janeiro”, przypominającej nieco Głowę Cukru. Dominantę tę stanowi Monte San Salvatore, która nie tylko jest symbolem miasta, ale również idealnym punktem widokowym.

Szlak pieszy i kolejka na Monte San Salvatore

Wysokość Monte San Salvatore mogłaby wydawać się niewielka – góra osiąga jedynie 912 metrów n.p.m., zaś jej wybitność to 602 metry. Wybitność w tym przypadku jest jednym z kryteriów, przez które trekking na San Salvatore to nie do końca łatwe przedsięwzięcie. Szlak z Paradiso (część Lugano) na szczyt Monte San Salvatore zajmuje około 2 godziny. Szlak prowadzi częściowo wzdłuż torów funicolara, którym z łatwością można dostać się na górę, zaś na trasie można podziwiać okazy śródziemnomorskiej flory. Funicolar zbudowany w 1890 roku, odjeżdża z Paradiso w sezonie letnim zazwyczaj w godzinach 9:00-18:00, jednak godziny te nie są stałe. Pełen rozkład kursowania kolejki wraz z cenami biletów można sprawdzić na stronie internetowej montesansalvatore.ch.

Panoramy z Monte San Salvatore

Monte San Salvatore znajduje się w paśmie górskim Prealpi Luganesi, natomiast panoramy, które oferuje ze szczytu sięgają znacznie, znacznie dalej. Zarówno sama góra, jak i spektakularne panoramy to z pewnością jedne z największych atrakcji kantonu Ticino. Na szczycie znajduje się restauracja Vetta z przeszklonymi ścianami i tarasem, która gwarantuje niezapomniane doznania podczas spożywania posiłków, szczególnie kolacji.

Na szczycie Monte San Salvatore w 1719 zbudowano kościół. Choć data budowy świątyni może nie wzbudzać podziwu, to warto wspomnieć, że obecny budynek stoi na miejscu kaplicy z początku XIII wieku. Chiesa di San Salvatore to idealny punkt widokowy. Odwiedzający mogą wejść na kościelny dach i zachwycać się widokami.

Szerokie panoramy obejmują Lago di Lugano, miasto Lugano oraz pobliskie miejscowości, ale co najważniejsze – Alpy.

Uwagę przykuwa „grobla komunikacyjna”, która została poprowadzona między miejscowościami Melide oraz Bissone, w celu połączenia szwajcarskich miejscowości bez konieczności przekraczania granicy z Włochami.

Obok Monte San Salvatore warto zwrócić uwagę na Monte Bre, która również położona nieopodal Lugano jest wspaniałym punktem widokowym na część kantonu Ticino.

Monte Generoso

Jedną z gór widoczną z Monte San Salvatore jest Monte Generoso. To szczyt wznoszący się na wschód od Lago di Lugano w Prealpach Lugańskich na granicy Szwajcarii i Włoch. Monte Generoso w najwyższym swoim punkcie osiąga 1704 metry n.p.m., zaś jej wyniesienie sięga 1321 metrów. Na górze znajduje się między innymi wybudowana w 2017 roku restauracja Fiore di Pietra zaprojektowana przez szwajcarskiego architekta Mario Botta, zaś na sam szczyt od restauracji prowadzi szlak o długości około 350 metrów i 100 metrach przewyższenia. Zdecydowanie bryła Fiore di Pietra robi duże wrażenie i jest tym, co warto zobaczyć w Ticino.

Szlak pieszy i kolejka na Monte Generoso

Na szczyt Monte Generoso prowadzi kilka szlaków pieszych, a z racji transgranicznego położenia są to ścieżki zarówno z włoskiej Lombardii, jak i szwajcarskiego Ticino. W związku z wyniesieniem przekraczającym 1320 metrów, szlaki z poziomu jezior są dość wymagające i trudne. Przykładowo szlak pieszy ze szwajcarskiej miejscowości Mendriso na szczyt Monte Generoso zajmuje ok. 4,5 godziny, a suma przewyższeń na trasie to 1390 metrów. Szlak ten jest określany jako trudny. Informacje na temat szlaków prowadzących na Monte Generoso można znaleźć na stronie internetowej montegeneroso.ch.

W obrębie Monte Generoso poprowadzono pięć szlaków tematycznych, które są ciekawą opcją hikingową.

Alternatywą dla trudnego szlaku pieszego jest kolej zębata, która od 1890 roku łączy szwajcarską miejscowość Capolago z Monte Generoso. Oczywiście podróż na szczyt jest niezwykle panoramiczna! Pierwszy kurs w sezonie letnim kolej wykonuje o 9:25, zaś ostatni zjazd ma miejsce o 18:25. Cena biletu w obie strony dla osoby dorosłej wynosi 68 CHF, natomiast ze SwissTravel Pass spada do 34 CHF. Pełen rozkład, a także ceny biletów dostępne są na stronie internetowej montegeneroso.ch.

Panoramy z Monte Generoso

Monte Generoso jest niezwykle zachwycającym miejscem jeśli chodzi o górskie widoki. Dzięki nim Monte Generoso to z pewnością coś, co warto zobaczyć w Ticino. Rozpościerające się tu pejzaże nie ograniczają się wyłącznie do pobliskich szwajcarskich Prealp Lugańskich, ale sięgają znacznie dalej. Z Monte Generoso można podziwiać zarówno Nizinę Lomardzką, jak i najwyższe szczyty szwajcarskich Alp z majaczącym w tle ikonicznym Matterhornem.

Niewątpliwie zachwycającym przeżyciem jest dotarcie na szczyt przed wschodem lub po zachodzie słońca, gdy doliny rozświetlone są miriadami sztucznych świateł. Bez problemu z góry można dostrzec wyłaniające się na horyzoncie wieżowce Mediolanu, a także łunę Turynu.

Najpiękniej jednak na zdjęciach komponuje się zestawienie Prealpi Luganesi oraz Alp Lepotyńskich z błyszczącymi w dolinach jeziorami, w szczególności Lago di Lugano.

Dolina Piora

Val Piora to malownicza dolina położona w Alpach Lepotyńskich. Obfituje w cudne, dziewicze widoki, ale także urocze kamienne chatki i imponującą zaporę wodną. Dolina znana jest przede wszystkim ze znajdujących się w niej trzech jezior: Tom, Ritom oraz Cadagno. Najniżej położone jezioro z trzech wymienionych – Ritom jest wykorzystywane do produkcji energii dla linii kolejowej Gotthardbahn. Wytwarzana tam energia zasila także prowadzący w górę do doliny z miejscowości Quinto funicular.

Wspomniane jezioro Ritom znajduje się na wysokości 1850 m n.p.m., Lago Cadagno 1923 m n.p.m., zaś Lago Tom 2021 m.n.p.m. Natomiast oprócz wymienionych trzech jezior w Dolinie Piora znajduje się jeszcze kilka zbiorników wodnych położonych nieco wyżej.

Dojazd do Val Piora

Podobnie jak w przypadku Monte San Salvatore oraz Monte Generoso również Val Piora jest łatwo dostępna komunikacją publiczną. Do jezior Tom, Ritom oraz Cadagno prowadzą szlaki piesze, a także drogi umożliwiające dojazd samochodem. Najciekawszą jednak opcją dojazdu z miejscowości Quinto, gdzie dojeżdżają pociągi i autobusy z Lugano oraz Bellinzony, jest przejazd funicolarem. Funicolar ten jest jednym z najbardziej stromych na świecie, a maksymalne nachylenie jego torów wynosi 87,8%. W ciągu 12 minut jazdy można napawać się pięknymi widokami. Cena przejazdu w obie strony dla osoby dorosłej wynosi 24 CHF. Kolejka funkcjonuje wyłącznie od końca maja do początku października, a aktualny rozkład można sprawdzić na stronie internetowej ritom.ch.

Panoramy i szlaki piesze w Val Piora

Wzdłuż jezior Ritom, Tom oraz Cadagno prowadzi łagodny i bardzo panoramiczny szlak pieszy. Nie jest on wymagający, jednak udając się na trekking do Doliny Piora należy wyposażyć się w wysokogórski ekwipunek. W połowie czerwca 2021 roku wciąż zalegało tam sporo śniegu, który odbijał dość mocno promienie słoneczne.

Szlak od Lago Ritom przez Lago Tom do Lago Cadadno, który obrałem podczas mojej wizyty w Val Piora ma długość 7 kilometrów. Czas przejścia (oczywiście bez przystanków na zdjęcia) szacowany jest na 2 godziny i 20 minut. Suma przewyższeń na tym odcinku wynosi 431 m.

Nie ukrywam, że przystanków na trasie było naprawdę sporo, co jednak wiąże się z walorami krajobrazowymi doliny.

Teren ten wygląda naprawdę zachwycająco nawet podczas niekorzystnych warunków pogodowych, które spotkały mnie na trasie.

Lago Cadagno jest bardzo specyficznym i niezwykle cennym pod względem przyrodniczym zbiornikiem. To jezioro należy do jezior meromiktycznych, co oznacza, że składa się ono z dwóch wyraźnie odznaczających się warstw. Dolnej warstwy, która pozbawiona jest tlenu, zasilanej przez strumienie i cieki wodne, przesyconej minerałami (w tym wapniem, magnezem i siarką), której woda ma znacznie większą gęstość. Górna warstwa jeziora nasycona jest tlenem oraz zasilana wodami roztopowymi. Ze względu na te właściwości życie w jeziorze Cadagno możliwe jest jedynie w jego górnej warstwie.

W związku z tym fenomenem jezioro to jest obiektem badań naukowców, którzy posiadają nad nim swoją bazę i bez wątpienia jest jedną z odpowiedzi na pytanie „co warto zobaczyć w Ticino”.

Nad Lago Cadagno, które jest popularnym miejscem wśród rybaków, znajduje się również osada z tradycyjnymi kamiennymi zabudowaniami, które wyglądają niezwykle uroczo.

Znaleźć tu można także schronisko górskie Capanna Cadagno, w którym serwowane są lokalne posiłki oraz napoje.

Podsumowanie

Kanton Ticino to zachwycający region, który diametralnie różni się od pozostałych części Szwajcarii. Przedstawiona przeze mnie lista miejsc, które warto zobaczyć w Ticino to tylko kilka przykładów, które sam mogłem podziwiać podczas mojej wizyty w tej części Helvetii.

Bez wątpienia Ticino jest rajem dla miłośników wędrówek górskich, a rozciągające się ze szczytów, brzegów jezior, a nawet ulic miast panoramy zapierają dech w piersiach. Ten pełen magii i cudów kanton jest przepełniony perełkami natury i architektury, które czekają odkrycie.